Co to jest czynnik Rh?
Czynnik Rh jest substancją obecną w ścianie krwinek czerwonych u 85% ludzi. Nazwa pochodzi od składnika krwi, który w 1939 r. wykryli Philip Levine i R. E. Stetson, badając krew małp z gatunku Macacus rhesus (Rh to pierwsze litery słowa rhesus). Osoby mające ten czynnik określane są jako Rh-dodatnie, te zaś, które go nie mają, jako Rh-ujemne.
Znaczenie czynnika Rh
Czynnik Rh wraz z grupą krwi układu AB0 jest elementem określającym zgodność różnych rodzajów krwi przy jej przetaczaniu. Oprócz tego czynnik Rh odgrywa pewną rolę w występowaniu niektórych chorób u dzieci, jeżeli istnieje niezgodność w zakresie tego czynnika między matką a płodem. Również istnienie takiej różnicy między mężem a żoną jest wskazówką, że żona musi być dokładnie obserwowana w okresie ciąży, jeżeli jest Rh-ujemna, a mąż jest Rh-dodatni.
Sytuacje, w których należy brać pod uwagę zgodność w zakresie czynnika Rh
Jeżeli osobie Rh-ujemnej przetoczy się krew Rh-dodatnią, to może dojść do hemolizy (rozpadu krwinek czerwonych) i do niedokrwistości z powodu zmniejszenia ich liczby we krwi. Stąd konieczność dokładnego określania grupy krwi przed wykonaniem przetoczenia.
Sytuacją szczególną jest niezgodność Rh między matką a płodem, do której dochodzi, jeżeli matka jest Rh-ujemna, a ojciec Rh-dodatni. Ojciec może przekazać pierwszemu dziecku swoją cechę Rh-dodatniości. W takim przypadku podczas porodu Rh-dodatnie krwinki czerwone płodu mogą przejść do ustroju matki Rh-ujemnej. Organizm matki reaguje na to wytworzeniem przeciwciał przeciw Rh-dodatnim krwinkom płodu. Pierwsze dziecko urodzone z takiej ciąży jest zdrowe. Jeżeli natomiast w drugiej ciąży sytuacja się powtórzy i płód będzie Rh-dodatni, to przeciwciała przeciw krwinkom Rh-dodatnim zaatakują je i zniszczą. Zaburzenie to nazywa się erytroblastozą płodową.
W takich przypadkach kontrola przebiegu ciąży przez ginekologa musi być szczególnie dokładna. Postępowanie zapobiegawcze polega na podawaniu ciężarnej gammaglobuliny anty-Rh, która blokuje reakcję immunologiczną wywoływaną przez niezgodność w zakresie czynnika Rh między matką a płodem.
Wśród Berberów w Afryce północnej odsetek osób Rh-ujemnych osiąga 30%. Jest to sytuacja wyjątkowa, gdyż średnia w innych populacjach wynosi 85% Rh+ i 15% osób Rh -.
Co należy wiedzieć?
Dlaczego czynnik Rh jest tak ważny?
Świadomość jego istnienia lub braku w ustroju ma zasadnicze znaczenie dla uniknięcia niezgodności grup krwi przy jej przetaczaniu. Problemy z czynnikiem występują także w ciąży, gdy ciężarna jest Rh-ujemna, a płód Rh-dodatni.
Dlaczego powinniśmy znać swoja grupę krwi?
Przede wszystkim po to, aby uniknąć powikłań w razie przetaczania krwi. Po drugie dlatego, żeby być przygotowanym na sytuacje wymagające nagiej pomocy.
Jakie powikłania wywalać może niezgodność w zakresie Rh?
Przy przetoczeniu niezgodnej grupowo krwi może dojść do rozpadu krwinek czerwonych i niedokrwistości. W czasie ciąży z niezgodnością Rh między matką a płodem noworodek może wykazywać cechy erytroblastozy płodowej, prowadzącej do rozpadu krwinek.
Czy zaburzenia wywoływane przez niezgodność Rh są niebezpieczne?
Na ogół tak. Niszczenie krwinek czerwonych wywołuje zaburzenia, które nawet mogą się skończyć śmiercią, jeżeli nie są właściwie leczone.
Jak wysoki jest odsetek ludzi z czynnikiem Rh-ujemnym?
Przeciętny rozkład występowania czynnika Rh u ludności wynosi 85% Rh-dodatnich i 15% Rh-ujemnych. Jednak w pewnych grupach etnicznych, np. u Berberów z Afryki północnej, odsetek osób Rh-ujemnych sięga 30%.
